STAJA

miara powierzchni pola, inaczej zagon.  Staje (stajanie), rozumiane jako staropolska rolna i drogowa miara długości oraz miara powierzchni, lokalnie zróżnicowana, często trudna do jednoznacznego określenia i przeliczeń. Jako rolna miara długości zawierała na ogół 30 prętów (rzadziej 20, a na Mazowszu w II poł. XVI w. i na początku XVII w. 15 prętów). Staje wynosiło zazwyczaj około 134 m (ale np. w dobrach kapituły gnieźnieńskiej około 128 m). Jako miara powierzchni staje liczy 30 prętów, czyli równa się jednej mordze (około 5985 m kw). W praktyce rolnej jednak, gdy zwartą jednostką uprawy było całe pole (tj. jest teoretycznie 1/3 łanu lub innego nadziału chłopskiego), często w ten sposób rozumiano obszar o długości 1 staja i szerokości całego pola, czyli rząd zagonów jednostajowych. Niekiedy staje oznaczało 1/18 łanu frankońskiego, czyli około 14 364 m kw (około 1,4 ha), a czasem nawet obszar o powierzchni przekraczającej 6 ha. Jako miara drogowa saje milowe wynosiło zazwyczaj około 893 m.

Źródło: „Proso siało się na Kobylim Dole na Rozanowej Roli, na średnim stajanku wysiało się go miara”.

K.J.K. Dziuliński, Diariusz potocznych rzeczy i wydatków na różne domowe potrzeby, Pamiętnik, Biblioteka Jagiellońska rkps 2433, s. 70.

Zob. szerzej: Dialekty i gwary polskie. Kompendium internetowe, red. H. Karaś, http://www.dialektologia.uw.edu.pl/index.php?l4=kieleckie-slownik1 [data dostępu: 19.02. 2024]; M. Kamler, Staje [hasło], [w:] Encyklopedia Historii Gospodarczej Polski do 1945 roku, t. I, Warszawa 1981, s. 334.